Bài Soạn bài Ôn tập về dấu câu thuộc Soạn văn lớp 6
Câu 2. Cách dùng các dấu chấm, dấu chấm hỏi và dấu chấm than trong những sau có gì đặc biệt?
I. CÔNG DỤNG
1. Đặt các dấu chấm (.),dấu chấm hỏi (?), dấu chấm than (!) vào chỗ thích hợp có dấu ngoặc đơn. Giải thích vì sao em lại đặt các dấu câu như vậy.
a) Ôi thôi, chú mày ơi ( ) Chú mày cố lớn mà chẳng có khôn.
b) Con có nhận ra con không ( )
c) Cá ơi giúp tôi với ( ) Thương tôi với ( )
d) Giời chớm hè ( ) Cây cối um tùm ( ) Cả làng thơm ( )
Trả lời:
a) Ôi thôi, chú mày ơi (!) Chú mày cố lớn mà chẳng có khôn.
⟶ Đây là câu cảm thán nên dùng dấu chấm than.
b) Con có nhận ra con không (?)
⟶ Đây là câu nghi vấn (câu hỏi) nên dùng dấu chấm hỏi.
c) Cá ơi giúp tôi với (!) Thương tôi với (!)
⟶ Đây là câu cầu khiến nên dùng dấu chấm than.
d) Giời chớm hè (.) Cây cối um tùm (.) Cả làng thơm (.)
⟶ Đây là câu trần thuật nên dùng dấu chấm.
2. Cách dùng các dấu chấm, dấu chấm hỏi và dấu chấm than trong những sau có gì đặc biệt?
a) Tôi phải bảo:
- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
[…] Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:
- […] Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.
(Tô Hoài)
b) AFP đưa tin theo cách ỡm ờ: “Họ là 80 người sức lực khá tốt nhưng hơi gầy”(! ?)
(Theo Nguyễn Tuân)
Trả lời:
a) Câu 2 và câu 4 đều là câu cầu khiến, nhưng cuối các câu ấy đều dùng dấu chấm. Đó là một cách dùng đặc biệt của dấu chấm.
b) Dấu chấm hỏi và dấu chấm than đặt trong ngoặc đơn để thể hiện thái độ nghi ngờ hoặc châm biếm đối với nội dung của một từ ngữ đứng trước hoặc với nội dung cả câu. Đây là một cách dùng đặc biệt của các dấu câu này.
II. CHỮA MỘT SỐ LỖI THƯỜNG GẶP
1. So sánh cách dùng dấu câu trong từng cặp câu dưới đây
a)
- “Đệ nhất kì quan Phong Nha” nằm trong một quần thể hang động thuộc núi đá vôi Kẻ Bàng ở miền tây Quảng Bình. Có thể tới Phong Nha rất dễ dàng bằng hai con đường […]
- “Đệ nhất kì quan Phong Nha” nằm trong một quần thể hang động thuộc núi đá vôi Kẻ Bàng ở miền tây Quảng Bình, có thể tới Phong Nha rất dễ dàng bằng hai con đường […]
b)
- Nơi đây vừa có nét hoang sơ, bí hiểm. Lại vừa rất thanh thoát và giàu chất thơ.
- Nơi đây vừa có nét hoang sơ, bí hiểm; lại vừa rất thanh thoát và giàu chất thơ.
Trả lời:
a) Câu 2: “Đệ nhất kì quan Phong Nha” nằm trong một quần thể hang động thuộc khối núi đá vôi Kẻ Bàng ở miền tây Quảng Bình (,) có thể tới Phong Nha rất dễ dàng bằng hai con đường.
Việc dùng dấu phẩy làm cho câu này thành một câu ghép có hai vế, nhưng hai vế câu không liên quan chặt chẽ với nhau. Do vậy, dùng dấu chấm ở đây để tách thành hai câu là đúng.
b) Câu 1: Nơi đây vừa là có nét hoang sơ, bí hiểm (.) Lại vừa rất thanh thoát và giàu chất thơ.
Việc dùng dấu chấm để tách làm hai câu là không hợp lí, làm cho phần vị ngữ thứ hai bị tách khỏi chủ ngữ, nhất là khi hai vị ngữ được nối với nhau bằng cặp quan hệ từ vừa ... vừa. Do vậy, dùng dấu chấm phẩy hoặc phẩy ở đây là hợp lí:
Nơi đây vừa có nét hoang sơ, bí hiểm (;) lại vừa rất thanh thoát vờ giàu chất thơ.
2. Cách dùng dấu chấm hỏi và dấu chấm than trong các câu dưới đây vì sao không đúng? Hãy chữa lại các dấu câu ấy cho đúng.
a) Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì? Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa? Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên.
b) Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì. Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa. Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên!
Trả lời:
a) Dấu chấm hỏi ở cuối câu 1 và câu 2 sai vì ở đây không phải là các câu hỏi.
- Chữa lại: Dùng dấu chấm
b) Câu 3: Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên là câu trần thuật nên đặt dấu chấm than cuối câu này là không đúng.
- Chữa lại: Dùng dấu chấm.
